Şeyh Turasan Zaviyesi
Şeyh Turasan Cami, Zaviyesi ve Türbesi şeklinde kaynaklarda geçmektedir. Üzerinde kim tarafından ye ne zaman yapıldığını gösteren bir kitabesi bulunmamaktadır. Nihal Çetintürk, XV yy son çeyreğinde, B. Deniz, mihrap nişini kuşatan alçı süsleme nedeniyle Beylikler Devrine XIV-XIV. yy’da, Konyalı ise Kanuni Sultan Süleyman devrinde yapıldığını söylemektedirler.
Konyalı, Ali Gürün’den temin ettiği bir hüccete göre yapının banisi Tur Hasan Dede 931/1524-25 yıllarında sağdır ve veli bir kişidir. Bu hüccete göre, Şeyh, Ahipınar veya Acıpınar Köyü’nde yaptırdığı zaviyesine vakfettiği Gökçeüyük Köyü’ndeki mezrası, Eski İl Amili Boynueğri Cemaatinden Elvan Oğlu Zümür Ağa tarafından gasp edilmiş. Bunu üzerine durumun halledilmesi için Şeyh, bu olayı padişaha şikayet etmiştir. Hüccette geçen Ahipınar veya Acıpınar Köyü’nün neresi olduğu belli değildir. Aksaray’da bu isimle anılan birkaç tane köy bulunmaktadır. Bundan hareketle hüccette bahsi geçen yerleşme, Sümrü Yaylasının olduğu yer olabilir. Çünkü, Konyalı’nında bahsettiği üzere burada Boynuyumrulu Türk aşireti oturmuştur. Ayrıca bu aşiretin lideri olan ve şeyhin vakfını gasp eden Elvan oğlu Zümür Ağa’nın adıyla Sümrü adı arasındabir benzerlik vardır. Zümür zamanla Sümrü’ye dönüşmüş olabilir ve zaviyenin batısında da suyu acı bir su kaynağı bulunmaktadır.
Zaviye kısmen harap bir haldedir. Türbe ise tamamen yıkılmıştır. Yapı, çobanlar tarafından ağıl, hırsızlar tarafından da define yeri, yakınındaki köyler içinde iyi bir taş ocağı olarak kullanılmıştır. Hemen önünden de stabilize bir yol geçmektedir. Tabhanelerden birinin büyük bir kısmı, son cemaat yerinin yanları, zaviyenin cepheleri, kubbelerin üst kısımları kısmen veya tamamen yıkık bir haldedir.
Mihrabından bahsedecek olursak, kıble duvarını ortasında yer alan mihrab tamamen yıkılmıştır. Nişi güneye açılan bir kapı şekline dönüşürken günümüzde ise tamamen ortadan kalkmıştır. Süslemelerinin çoğunluğu tahrip edilmiştir. Nişin yanlarının düz olması, orijinalde dikdörtgen veya çokgen planlı olduğunu göstermektedir, Bugün sadece kavsarada ye alan mukarnaslar ile nişin üst kısmında kalabilmiş birkaç süsleme görülmektedir. Bu süslemeler malakari olarak yapılmıştır.
Türbesine gelince, yapının güneydoğusunda, doğudaki tabhanenin güney duvarı ile harimin doğu duvarına sonradan eklenmiş 3.50 X 3.50 m. ölçülerinde kare planlı ve pandantif geçişli kubbeli türbenin izleri görülmektedir. Türbenin kuzey duvarı, doğudaki tabhanenin hem duvarından faydalanmak hem de tabhaneye açılan pencereyi kapatmamak için sivri kemer şeklinde yapılmıştır. Batı duvarının köşesinde de türbeyi harim ile bağlantılı kılmak için yuvarlak kemerli bir niş içinde ibadet mekanına bakan bir pencere açılmıştır.