Dünkü yazımızda günümüze ulaşamayan Kılıç Arslan Hanı’nın mimarî bakımdan özelliklerine değinmiştik. Kapalı Han, Penbe Han, Pamuk Han isimleriyle de anılan bu tarihi eserin avlusunun zemini yapılan tamir ve ilavelerle zamanla yükselmiş, hanın kuzey ve doğusundan geçen sokaklar yüksekte olduğundan buradaki girişler merdivenlerle sağlanmıştır. Eski fotoğraflarda ve anılardan da anlaşılacağı gibi han biraz çukurda kalıyordu. Ayrıca bir de güneyde olmak üzere toplam üç tane girişi mevcuttur. Şehir içi hanları gurubuna giren yapı, yaklaşık 41.00 X 36.50 m. ölçülerindeki düzgün dikdörtgen şeklindeki avlunun etrafına sıralanmış hücrelerden oluşuyordu. Avluya güneydeki sivri beşik tonoz örtülü diğerlerinin üstü açık toplam üç kapıyla girildiğini de hem fotoğraflardan hem de yaşayanlardan öğreniyoruz. Avlunun etrafında 39 tanesi sağlam 8 tanesi yıkık toplam 47 tane dikdörtgen planlı ve beşik tonoz örtülü ve avluya bir kapıyla açılan hücreler sıralandığı hem plandan hem de dükkanları olanlardan teyid ediliyor. Avlu çevresindeki hücrelerden bir kaçı bazı müdahalelere rağmen esas şeklini korumuştur. Bunlardan avlunun batı yanında bulunanlardan birinin avluya bakan yüzünde bir kapı ve arka duvarında bir mazgal pencere bulunmaktadır. Köşelerdeki hücrelerin avluya bakan kenarları olmadığından, dar kenarlarına bitişik olan komşu hücreye bir kapı ile bağlanarak avluya açılmaktadır.
***
Öncelikle bu çalışmada bana Aksaray’ın köklü esnaflarından Orhan Tapan ve oğlu Muhsin Tapan, Bekir Kulak, Ramazan-Y.Emre Sözeri yardımcı oldular. Kendilerine müteşekkirim. Onların yardımıyla ve diğer hafızalara göre esnafları hatırlayalım. Eksik olanları da sizlerin katkısı ile tamamlarız inşallah.
Kuzey sağda Kasap Cemal, solda ise Tuzcu Osman; yine hanın dışına ilave edilen dükkanların sağının en sonunda kebapçı (ismi şimdilik hatırlanamadı) ve kuzey solda bir yatır vardı. (muhtemelen Kılıç Baba idi) Hanın doğu girişi yani sarrafların o taraftan girişte sağda sebzeci Namık Tapan, solda sırasıyla; kasap H. Hasan Güçsav, sebzeci 19 Mahmut, ve ismini hatırlayamadığımız birkaç sebzeci daha vardı. En köşede ise kasap Turan var idi. Tam ortada bir çeşme yer almaktaydı. Bu çeşmeyi de merhume Elmas Tapan yaptırmıştı. Hanın güney tarafından girişte sağ tarafta; kasap İsmail, kasap Zeki Bayyurt, solda ise; kasap Ahmet Telli (ki bu dükkanda daha önce kasap Arap Hasan varmış), onun yanında kasap Avradın oğlu Ahmet, yanında kasap Şevket. Batı tarafın esnafları maalesef çok hatırlanamadı ama hanın dışına sonradan ilave edilen küçük dükkânlardakileri de yazalım istiyorum. Yani Rüzgârlı Sokağı güneyden kuzeye doğru yazalım: Bekar odası, gaz ocağı tamircisi, daktilo tamircisi, bekar odası, bekar odası, süt makinesi tamircisi, kalaycı, Yankılar Orkestrası, kelikçi.
Yine hanın dışındaki dükkânın doğu cephesinde yani şimdiki sarrafların olduğu cepheyi de güneyden kuzeye doğru sayalım: en başta Av. Ahmet Çorakçı, yanında Fırıncı Celal, yanındaki üç dükkan hatırlanamadı, sonra yağcı Sadir, ayakkabıcı, peynirci Kadir İleri (ki bu dükkanda daha önce Arapoğlu Mehmet varmış), arada hanın doğu girişi bulunuyordu ve sonrasında ise Ağa oğlu Fahrettin, yanında Olukçu Mahmut Erbaş, İlhan Manifatura, yanında berber ve en sonda da kebapçı bulunuyordu.
Sizlere bugün 1960 yılında çekilen ve İbrahim Aksoy abiden temin ettiğim bir hava fotoğrafından detay takdim ediyorum. Burada Kılıç Arslan Hanı size eminim ki çok şeyler hatırlatacaktır. Dün de dediğimiz gibi Sizden de şöyle bir istirhamım var: Handa esnaflık yapanlardan bazıları yaşıyor. Vefat etmiş bazı esnafların da çocukları, eşleri hayatta. O günlerde çekilen fotoğrafların kopyalarını bizimle paylaşmanızı istirham ediyorum. Neden mi? Çünkü, fotoğraf belgedir. Konuyla alakalı kitapta bahsedeceğim eserlerden birisi de bu handır. Onun için sizin katkınız ziyadesiyle önemli.
çok değerli bilgiler. mustafa bey emeğinize sağlık.