Aksaray Basın Tarihine Dâir

“Gazete, dergi gibi belirli zamanlarda çıkan yazılı yayınların bütünü, matbuat” tanımı yapıyor basın kelimesi için Türk Dil Kurumu. Pekala bu yayınlarla Aksaray ne zaman tanışmış? Hatta Aksaray’a gelmeden Türkler’in basınla tanışma hikayesini kısaca hatırlayalım. Gazete/dergi gibi yayınların daha çok insana ulaşmasının en önemli aracı kuşkusuz matbaadır. Avrupa’nın ve Osmanlı’nın matbaa ile tanışması arasında tarih olarak yaklaşık 300 sene vardır. Lale Devri’nde matbaa kurulur malumunuz. Müteferrika’nın bastığı daha doğrusu basabildiği kitap da çok fazla değildir. Tanzimat’la birlikte ülkede her alanda değişim yaşanır. Bu alanlardan birisi de matbuat alemidir. Takvim-i Vekayi çıkan ilk Türkçe gazetedir. II. Mahmut bu gazeteyi ziyadesiyle önemser ve gazetenin basımı için Beyazıt’ta “Takvimhane-i Amire” kurulur. (Bu gazeteden önce de Osmanlı’da gazete çıkıyor ama konumuz Aksaray basın tarihi olduğu için girmeyeceğim bu ayrıntılara)

Takvim-i Vekayi’den sonra “Ceride-i Havadis” yayımlanmaya başlar. Ki, bu gazetenin hikayesi oldukça önemlidir. Tarihten ibret almak adına, geçmişi bilmek adına bu hikayeyi en kısa zamanda yazmak niyetindeyim.

Türk matbuat tarihinin asıl başlangıcı kabul edilen “Tercüman-ı Ahval”dir. Diğerleri devletin desteğiyle ve kontrolünde yayın yaparken “Tercüman-ı Ahval” bağımsızdır. Fikir gazetesidir. Namık Kemal, Şinasi, Ahmet Vefik Paşa gibi kaliteli kalemler yazıyordu.

Sonrasında gazeteler artmaya başladı. II. Meşrutiyet sonrası adeta patlama oldu.

Pekala Aksaray’da durum nasıldı? Bilindiği üzere idarî taksimata göre Aksaray kaza rütbesindeydi ve Niğde Sancağı’na bağlıydı. Niğde’de Konya Vilayeti’nin bir sancağıydı. Gazeteler Konya’da yayınlanıyordu. Aksaray kendi gazetesini 1926 yılının 19 Teşrinievveli’nde neşretmeye başlayabildi. Yarı resmî bir yayın olan bu gazete 18 Nisan 1933’e kadar devam etmiştir. Şehrin yakın dönem tarihi açısından çok önemli olan bu gazete vilayetliğin elden alınmasıyla tarihe karışır. Hatta matbaa sökülüp Niğde’ye gider. Hızını alamayan görevliler matbaa yazısının bulunduğu kitabeyi bile kırmak ister. Daha önce de yazdığım gibi o gün orada bulunanlardan Vahap Bey (Kabakbaş) hançeri çekip “taştan ne istiyorsunuz ulan” diyerek yürür elinde kazma olanların üzerine. Kıramazlar matbaanın kitabesini. Üzerindeki kazma darbesiyle yerinde duruyor bu güzel kitabe.

Pekala sonra ne oldu? Bağlandığı vilayetten büyük olan Aksaray Kazası bunu bir türlü içine sindiremez. Başbakanı yanlış kararından vazgeçirmek için Ankara’ya giderler. Sitem dolu telgraflar çeker Aksaraylılar.  Netice değişmez ve 1989’a kadar Aksaray tenzil-i rütbe ile kaza olarak birçok gelişmeden mahrum kalır.

1933’ten 1950’ye kadar Aksaray’da ne gazete vardır ne de dergi. Ahmet Nuri Kadıoğlu’nun 1950-54 arasındaki belediye reisliği döneminde kültürel anlamda epeyce ilerleme olur. En başta 1950’de “Hasandağı” isimli dergi çıkarılır.  Fazla geçmeden bir de “Aksaray’ın Sesi” yayımlanmaya başlanır. Fakat uzun ömürlü olmaz yayınlar. Ve daha da üzücü kısmı bu gazetenin yalnızca bir nüshası var elimizde. Yıllardır peşindeyim eski sayıların. İnşallah bulurum. “Demokrat Aksaray” ve “Yeşil Aksaray” isimli gazetelerin de çıktığını duyuyoruz ama ismi olup cismi olmayan bu gazetelerin de eski sayıları bir yerden göz kırpar mı acaba diye merak ediyorum. 1965’te uzun soluklu bir gazete olan Hasandağı Gazetesi yayın hayatına başlıyor. Uluırmak, Ekspres derken Yeni Aksaray Gazetesi… Diğer gazetelerin hikayesi daha yeni olduğu için onların araştırılmasını basın-yayın veya iletişim araştırmacılarına bırakmak daha mantıklı.