Boğaziçili bilim insanı karaciğer-dostu ilaçlar için araştırmalara başladı

Bu yıl TÜBİTAK Bilim İnsanı Dayanak Programları Başkanlığı 2247-A Ulusal Önder Araştırmacılar Programına, Boğaziçi Üniversitesi’nden seçilen üç genç bilim insanından biri de kimya kısmı öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Huriye Erdoğan Dağdaş oldu. Biyoinorganik kimya alanında çalışmalarını sürdüren bilim insanı, TÜBİTAK’tan 750 bin TL dayanak sağlanan projesiyle, karaciğere ziyan veren ilaçların tesirlerini anlayarak, bu organı daha düzgün koruyan yeni ilaçların geliştirmesinde kullanılacak yeni bir test platformu için çalışacak. Bu sayede kanser üzere hastalıkların tedavisinde kullanılan birtakım güçlü ilaçların, karaciğer dostu hale gelmesi sağlanabilecek.

TÜBİTAK Bilim İnsanı Dayanak Programları Başkanlığı 2247-A Ulusal Önder Araştırmacılar Programı kapsamında bu yıl Boğaziçi Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Huriye Erdoğan Dağdaş, Dr. Öğr. Üyesi Sema Dumanlı Oktar ve Dr. Öğr. Üyesi Nazan İleri Ercan seçildi. Bu kapsamda bilim beşerlerine çalışmaları için maddi dayanak sağlanırken, projelere dahil olan doktora öğrencilerine de burs dayanağı verilecek. 

Kimya Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Huriye Erdoğan Dağdaş, üç yıl için sağlanan kaynakla, karaciğerde toksinlerin birikmesine neden olan ilaçların neden olduğu mekanizmayı araştıracak ve bu tip tesirlere sahip olmayan yeni ilaçların geliştirilmesinde kullanılacak yeni bir test platform için araştırmalarını sürdürecek. 

Dr. Öğr. Üyesi Huriye Erdoğan Dağdaş, Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) kimya alanındaki lisans ve yüksek lisans eğitimi sonrası, kimya ve uygulamalı biyobilim alanında doktora çalışmasını dünyanın önde gelen üniversiteleri ortasında yer alan ETH Zürih’te tamamladı. Belçika Vrije Brüksel Üniversitesi’nde yapısal biyoloji alanında doktora sonrası çalışmalarının akabinde Türkiye dönen bilim insanı, önde gelen ilaç firmalarından birinde üç yıl biyoteknolojik ilaçlar için Ar-Ge alanında çalıştı. 2020’deyse Boğaziçi Üniversitesi Kimya Kısmı öğretim üyesi takımına dahil oldu. 

 “KARACİĞER ZİYANLI UNSURLAR ÜRETEBİLİYOR”

Dr. Öğr. Üyesi Dağdaş, TÜBİTAK 2247-A programına seçilmesinin araştırmasına çok büyük ivme kazandıracağını belirterek projesinin art planını şöyle anlattı:

“Vücudumuza aldığımız ziyanlı hususlara ‘zenobiyotik’ ismini veriyoruz. Bunların sıhhatimiz için sistemimizden metobilize edilerek çıkması gerekiyor. Buysa büyük oranda karaciğerimizde gerçekleşiyor. Bedene alınan bu ziyanlı moleküller, organımızda suda çözünür hale getiriliyor, akabinde böbrek yoluyla sistemimizden atılıyor. Lakin burada bir nokta var. Sisteme alınan birtakım ilaçlar ‘detosfikiye’ yani toksik tesirleri giderme düzeneği nedeniyle toksik yan eserlere dönüşebiliyor ya da organımızda bulunan enzimler bedene alınan ilaçlari yeteri kadar metabolize edemeyebiliyor. Karaciğer, bu birinci kademede dışardan ilaçlarla gelen yabancı, bedene ziyanlı molekülleri zararsız hale getirmeye çalışırken, birtakım toksik yan eserler ortaya çıkabiliyor. Bu ürünlerinse vakitle birikerek vücuttan atılması çok daha sıkıntı hale geliyor. Bu da karaciğer yetmezliğine varabilen rahatsızlıklara neden oluyor.”

“ZARAR VEREN MEKANİZMAYI AYDINLATACAĞIZ”

Bilim insanı, kanser üzere birçok hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçların karaciğerde metobilizasyonu onucunda yan toksik eserlerin ortaya çıkabilidiğini belirtiyor. Ailesinde de karaciğer yetmezliği sıkıntıları olan Dr. Öğr. Üyesi Dağdaş, TÜBİTAK’ın desteklediği projesiyle bu mekanizmayı daha güzel anlamak ve buna nazaran yeni karaciğer dostu ilaçların geliştirmesi için araştırmalarını yapacağını belirterek, “Projemiz işin hem temel hem de uygulama istikametini içinde barındırıyor. Kemoterapi üzere tedavi usullerinde kullanılan kimi ilaçların karaciğere ziyanı olduğu biliniyor ve buna nazaran dozları ayarlanıyor. Lakin bunun altında yatan düzenek aslında tam olarak bilinmiyor. TÜBİTAK projemizle bu mekanizmayı aydınlatmayı ve ilaçların metabolizasyonu sonucu oluşan yan toksik eserleri yüksek ölçüde üretip toksikolojik çalışmalara kolaylık sağlamayı hedefliyorum. Çalışmamız dahilinde kullanılacak ilaçlar ve bakteriyel sistemler dahil olmak üzere; probleme hem mekanizmasal hem de uygulamaya yönelik yaklaşımımızla, hedeflediğimiz proje bu açıdan birinci olarak tanımlanabilir” dedi.

“ÇALIŞMALAR İLERLEDİKÇE SEKTÖREL İŞ BİRLİĞİ MÜMKÜN”

Dr. Öğr.Üyesi Huriye Erdoğan Dağdaş çalışmalar ilerledikçe, karaciğere ziyan vermeyecek yeni ilaçların geliştirilmesi için akademik ve sektörel iş birlikleri yapılabileceğini de belirtti:

“TÜBİTAK sağladığı 750 bin TL ve doktora seviyesindeki öğrencilerimize sunulan burs imkanıyla, çalışmamızı hızlandıracak. Üç yılda istediğimiz yolu alacağımızı düşünüyorum. Böylece kanser üzere hastalıkların tedavisinde kullanılan, bilhassa çok dozlarda karaciğerde ortaya çıkardığı toksik tesirle, organ yetmezliğine varan büyük tahribatlar yaratan bu ilaçların tesir sistemlerini anlamayı, piyasada olan ya da şimdi araştırma evresinde olan ilaçlar için optimal test platformu geliştirmeyi hedefliyoruz, bunun için yeni akademik ve sektörel iş birlikleri de kurulabilir.” 

Hibya Haber Ajansı