Yeni ve Akademik Bir Kitapta “Somuncu Baba”

Biliyorsunuz geçen hafta itibariyle Tabakât Eserleri ve Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba Şeyh Hamîd-i Velî Hayatı – Eserleri ve Kabri kitabı okurlarla buluştu.

“Daha önce de benzer kitaplar yazılmıştı. Kitabınızın ne farkı var ki diğerlerinden?” gibi bir soru sorulacak olursa derim ki:

Kitabımızda duygusallığa yer vermeden, eserlerin ve belgelerin ışığında araştırmamızı neticelendirdik. Ve aşağıdaki önemli sorulara, hatta daha fazlasına cevap verdik:

• Neseb Şeceresi diye gösterilen şecerede Şeyh Hamîd-i Velî’nin babasına kadar zikredilen isimler hakikat de onun ecdâdına mı aittir?
• Ecdâdı olduğu zikredilen bu isimlerle Şeyh Hamîd-i Velî’nin hayatında başka bir yerde de karşılaşılmakta mıdır?
• Oğlu İzzeddîn Yûsuf Hakîkî’nin bir şiirde ecdâdından olduğunu söyleyerek Şemsüddîn, İzzeddîn ve Şemsüddîn lakaplarıyla zikrettiği üç zât kimlerdir?
• Somuncu Baba, seyyid midir?
• Hangi tarîkatlardan icâzet almıştır? Şeyhleri kimlerdir?
• Medrese eğitimi de almış mıdır? Almışsa hocaları kimler olabilir?
• Âyet-i şerîfelere yedi mânâ vermeyi kimden öğrenmiştir?
• Molla Fenâri ile Bursa’dan evvel tanışıklıkları var mıdır?
• Bursa’dan sonra nereye yerleşmiştir?
• Müderris Nûman’a “Hacı Bayram” lakabını nerede vermiştir?
• Hac için Hicâz’a ne zaman gitmiş, hacdan sonra ne zaman Anadolu’ya dönmüş ve nereye yerleşmiştir?
• Tarîkatında tek kişiye mi icâzet verilmektedir? Oğlu İzzeddîn Yûsuf Hakîki’ye icâzet vermemesindeki engel Hacı Bayrâm-ı Velî’ye icâzet vermiş olması mıdır? Bunun ile ilgili anlatılan kıssa doğru mudur? Bu kıssa başka zâtlar için de anlatılmakta mıdır?
• Kaç halifesi vardır?
• Hacı Bayrâm-ı Velî, icâzetle Ankara’ya gitmiş, orada yeni bir dergâh kurmuş ve irşâd faaliyetlerine başlamıştır. Peki bu durumda, Şeyh Hamîd-i Velî’nin vefatından sonra, onun dergâhının postnişini hangi halifesi olmuştur?
• Ne zaman vefat etmiştir? Tarih vermek mümkün müdür? Kabri nerededir?

İşte tüm bu soruların cevabı ve daha fazlası “Tabakât Eserleri ve Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba Şeyh Hamîd-i Velî Hayatı – Eserleri ve Kabri”  isimli kitabımızda mevcuttur.

Kitabımız bir yerde tenkit eser niteliğindedir: Bu zamana kadar Somuncu Baba ile ilgili yanlış bilgiler veren birçok eser kitabımızda tenkit edilmiş, verilen yanlış bilgiler de kaynaklar ve belgeler ışığında düzeltilmiştir.

Ancak kitabımızda bu tenkitlerden başka, Somuncu Baba ve ailesi ile ilgili bu zamana kadar söylenmemiş yeni bilgiler de mevcuttur.

Kitabımızın, bu zamana kadar Somuncu Baba ile ilgili hazırlanan araştırma eserleri arasında en kapsamlı araştırma eseri olduğu söylenebilir.

4 bölümden oluşmaktadır:

Birinci Bölüm: SOMUNCU BABA HAMÎDÜDDÎN-İ AKSARÂYÎ’NİN HAYATI, AİLESİ, ESERLERİ ve KABRİ

İkinci Bölüm: CEVAPLAR

Üçüncü Bölüm: TABAKÂTLAR VE DİĞER ESERLER

Dördüncü Bölüm: BELGELER

Birinci bölümde, Somuncu Baba’nın hayatı hakkında bilgiler verilmiş, doğum yeri, doğum tarihi irdelenmiş, şeceresi olduğu iddia edilen şecerenin ona ait olmadığı açıklanmış, dedesinin ve dedesinin babasının isimleri bulunmuş ve onların kim olabileceği hakkında yorumlar yapılmıştır.

Müderris Numan’a Hacı Bayram lakabını nerede verdiği, Molla Fenârî’nin onu nereden tanıdığı hakkında da yorumlar yapılmıştır.

Hatta bu araştırmalarımız sırasında Molla Fenârî’nin Aksaraylı olduğu da bulunmuştur.

Bu bölümde eserlerinin içeriğinden bahsettiğimiz gibi şiirlerini de doğru bir şekilde ortaya koymaya ve açıklamaya çalıştık.

Ve kabr-i şerifinin Aksaray’da olduğunu söyleyen tabakât eserlerinden bahsettik.

Tüm bu çalışmalar sırasında hatalı bilgileri de yer yer tenkit ederek, yer yer yumuşak ifadelerle düzelttik.

İkinci bölümde, Somuncu Baba’nın kabr-i şerifinin Darende’de olduğunu iddia edenlerin iddialarının sebeplerini dört başlıkta topladık ve bu dört iddiaya cevaplar vererek iddiaların aslı olmadığını gösterdik. Aksaray’daki ve Darende’deki türbeler hakkında bilgiler verdik. Ve kabr-i şerifinin Aksaray’da olduğunu söyleyen Osmanlı arşiv belgelerinden bahsettik.

Üçüncü bölümde, Somuncu Baba’dan bahseden tabakât eserleri ve diğer eserlerden ilgili kısımları koyduk.

Bu eserlerle ve müellifleriyle ilgili yorumlar yaparak yanlış bilgileri tenkit edip, yeni bilgileri ekleyip Somuncu Baba’nın kabr-i şerifi ile ilgili olan ifadeleri gösterdik.

Dördüncü bölümde, Somuncu Baba’dan bahseden Osmanlı dönemi arşiv belgelerini koyduk.

İddia edildiği gibi belge sayısının Aksaray’da 1 olmadığını gösterdik. Bu belgeler içerisinde Aksaray’da medfun ibaresinin geçtiği 6 belge ile birlikte türbe-i firdevs ve türbe-i latif ibaresinin geçtiği 3 belge sunduk. Aksaray’da medfun ibaresinin geçtiği en erken tarihli belgenin de 1628 tarihli bir şeriyye sicili olduğunu gösterdik.

(1628 tarihli bu kadı sicili, bu zamana kadar Somuncu Baba’nın medfun olduğu yerden bahseden en erken tarihli belgedir.)

Kitabımızın sonuç kısmında ise tenkit edip düzelttiğimiz, yorumladığımız yahut yeni bulduğumuz bilgileri özetledik.

Böyle bir eserin gerekliliğini anlayarak bizi destekleyen Aksaray Belediye Başkanı Evren DİNÇER’e; Başkan Yardımcısı Tayfun ÇELİK ve Belediye Kültür Müdürü Bülent SUERİ’ye

Yazdığı takriz yazısıyla bize güç veren Prof. Dr. Ahmet Nedim SERİNSU’ya; eserin tekâmülü için belge ve bilgileriyle destek olan Orhan ÖZDİL’e; editörlüğü üstlenen Prof. Dr. Haşim ŞAHİN’e, Doç. Dr. Muhittin TURAN’a; çalışmamızın her aşamasında katkılar sunan Muhammet H. CANKURT’a ve kapak tasarımı, matbaa sürecinin takibi gibi teknik işlerde emeğini esirgemeyen Ziya ÇEKİÇ’e teşekkür ederim.

Bilhassa da…

Tabakât Eserleri ve Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba Şeyh Hamîd-i Velî Hayatı – Eserleri ve Kabri yolculuğundaki refikim ve ağabeyim Dr. M. Fırat Gül’e çok teşekkür ederim.