Batı toplumları savaşla yükselmedi

VakıfBank Kültür Yayınları, Cambridge Üniversitesi Siyasi Tarih Profesörü Jason Sharman’ın “Zayıfların İmparatorlukları” yapıtını yayımlıyor. Kitabında erken çağdaş periyotlarda Batılı medeniyetlerin üstünlüğünün askeri gelişmelerle açıklanamayacağını belirten Sharman, günümüzde Asyalı güçlerin tekrar yükselmesinin ise eskiye bir dönüş olarak görülebileceğini söylüyor.

VakıfBank Kültür Yayınları (VBKY) “Zayıfların İmparatorlukları” isimli kitabı Türkçede birinci sefer okurla buluşturuyor. Cambridge Üniversitesi Siyasi Tarih Profesörü Jason Sharman yapıtında, tez edilenin tersine erken çağdaş devirde Avrupalıların mutlak bir askeri üstünlüklerinin olmadığını tarihi kayıtlar eşliğinde aktarıyor. Türkçe çevirisini Fahrettin Biçici’nin yaptığı kitapta Sharman, Avrupa-dışı büyük imparatorlukların gerilemesinin, Avrupa’da ortaya çıkan bir askeri ihtilal tezi ile açıklanamayacağını belirtiyor.

Askeri muvaffakiyetleri yok

15’inci yüzyılın sonundan 18’inci yüzyılın sonuna kadar süren Avrupa yayılmacılığı, birinci gerçek global sistemleri var etti. Bu nedenle dünya sosyo-siyasal ve ekonomik açıdan dönüşüme uğradı. Dahası, Avrupa, okyanuslardaki varlığını genişletti, bunun nedeni olarak görece üstün askeri güç, daha güzel silahlar ve bunları kullanabilen örgütlenmeler gösterildi… Askeri ihtilal tezi olarak bilinen bu fikre karşı çıktığını tabir eden Sharman, şöyle söylüyor: “Avrupalıların erken çağdaş periyotta, Batı dışı rakipleri karşısında Avrupa’da bile rastgele kayda bedel bir askeri üstünlüğe sahip olduğu görülmemiştir… Genişlemenin öncüleri, devlet orduları ve donanmaları değil, mahallî ittifakların çoğaltılmasına bel bağlayan küçük maceraperest kümeler ve imtiyazlı şirketlerdi. Avrupa’nın muvaffakiyetinin asıl sebebi, mahallî yönetimlerin toprak temelli öncelikleriyle çatışmaktan kaçınan deniz stratejisi ve Amerika’da demografik bir felakete yol açan salgın hastalıktı. Aslına bakılırsa, erken çağdaş devrin büyük fatihleri ve imparatorluk kurucuları, Yakın Doğu’daki Osmanlılardan Güney Asya’daki Babürlüler ve Çin’deki Ming ve Mançu Çinglere kadar Asyalı imparatorluklardı.” 

Asya’nın zaferi

Maddi kaynakların bonkörce kullanımı, gelişmiş silahlar, üstün irtibat imkanı, stratejik hareket kabiliyeti, ileri seviye tatbikatlar, tıp ve teknoloji alanındaki yenilikler üzere değerli etmenlere sahip olmak, Batılı olmayan rakipler karşısında zafer kazanmada başarısız olunmasının önüne geçemedi. Kitabında bu argümanı odağına alan Sharman, Avrupa’nın global yayılımını, Avrupalıların Asyalı ve Afrikalı büyük güçlerle ortalarındaki siyasi ve stratejik farklılıklardan kaynaklanan denizlerdeki üstünlüğü ile açıklıyor, mahallî güçlerle yapılan iş birliğine dikkat çekiyor. 19’uncu ve erken 20’nci yüzyıldaki Avrupa hegemonyasının dünya siyasi tarihi açısından süreksiz ve istisnai bir periyot olduğunu söz eden Sharman, 21’inci asırda Asyalı güçlerin tekrar yükselmesinin tahminen de eski normlara bir dönüş olarak görülebileceğini tabir ediyor. Sharman, “ABD ve Batılı güçler, Irak ve Afganistan’daki isyanları bastırmada yaşadıkları başarısızlıkların akabinde tahminen de, problemleri çözme konusunda elli yıl öncesinden bile daha makûs bir konumdadır” kelamlarını kaydediyor. Sharman’a nazaran Batılı hükümetler ve askeriyelerin şu anki hesapları, bölge ve popülasyon denetimi içeren denizaşırı harekâtlardan kaçınma tarafında. Sharman, bunun münasebetini şöyle açıklıyor: “Çünkü Batılı kuvvetler kendilerinden daha zayıf hasımlarla karşılaştığında bile böylesi çatışmalarda çoklukla kaybeden tarafta yer almaktadır.”

Avrupalılar ve Osmanlılar

Kitabında, İspanyolların Amerika kıtasına yaptığı denizaşırı savaşları ve Portekizlilerin, Afrika ve Hint Okyanusu’nun kıyı şeridindeki yönetimlerle 1500’lerden sonra girdikleri alakaları inceleyen Sharman, ilerleyen sayfalarda Hollanda ve İngiliz Doğu Hindistan şirketlerinin Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya’da yaşadıklarına odaklanıyor. Sharman, akabinde da Avrupalıların kendi kıtalarında ve Akdeniz’de, en başta Osmanlılar olmak üzere Müslüman muarızları karşısında 1700’lere kadar kayda bedel bir askeri avantaja sahip olmadıklarını ayrıntılandırarak, Avrupa’nın muvaffakiyetlerinin nasıl abartıldığını inceliyor. Kitabının son kısmında ise Sharman, İkinci Dünya Savaşı’ndan günümüze kadar uzanan periyodu kıymetlendiriyor. 

J.C. Sharman kimdir?

Cambridge Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Münasebetler Bölümü’nde Sir Patrick Sheehy Kürsüsü’nde profesör olan siyasi tarihçi Jason Sharman, Western Australia Üniversitesi’nde tarih ve siyaset bilimi öğretimi gördü. Siyaset bilimi alanındaki doktorasını 1999 yılında ABD’nin Illinois Üniversitesi’nde (Urbana- Champaign) yaptı. Sharman, Bulgaristan Amerikan Üniversitesi, Sydney Üniversitesi, Griffith Üniversitesi bünyesinde takımlı, St. Petersburg Devlet Üniversitesi, Columbia Üniversitesi ve Londra İktisat Okulu (LSE) bünyesinde ise konuk akademisyen olarak çalıştı. Son derece üretken bir muharrir olan Sharman’ın “Zayıfların İmparatorlukları” kitabı, VBKY’den çıkan birinci çalışması.

KÜNYE

Yayınevi: VBKY

Kitabın ismi: Zayıfların İmparatorlukları

Müellif: J.C. Sharman

Tercüman: Fahrettin Biçici

Sayfa sayısı: 276

Hibya Haber Ajansı